🌲 Mojjevelnik archasi (Juniperus) haqida batafsil tavsif

1. Umumiy ma’lumot

Mojjevelnik (Juniperus) – kiparislar oilasiga (Cupressaceae) mansub doimiy yashil, ignabargli daraxt yoki buta hisoblanadi. Bu jinsga 70 dan ortiq tur kiradi va ular Shimoliy yarimsharning turli hududlarida – Shimoliy Amerika, Yevropa, Osiyo va Shimoliy Afrikada keng tarqalgan. Mojjevelnik turlari orasida baland daraxt bo‘lib o‘sadiganlari ham, past bo‘lib, yer bag‘irlab ketadiganlari ham bor. Landshaft dizaynida aynan piramidal shaklli, tor ustun ko‘rinishidagi navlari juda qadrlanadi. Sizda mavjud bo‘lgan daraxtlar 170–200 sm balandlikda, demak ular 4–5 yoshdan oshgan, o‘sib-ulg‘ayayotgan, tik ko‘tarilib boruvchi navi – odatda “Skyrocket” yoki “Blue Arrow”dir.

2. Tashqi ko‘rinishi va morfologik tavsifi

Balandligi: 1,7–2,0 m hozirgi holatda. Yetuk holatda tabiiy sharoitda 6–8 metrga, ba’zida 10–12 metrga qadar cho‘zilishi mumkin.

Kengligi: juda tor – 0,5–1,2 metr oralig‘ida. Daraxt balandligiga nisbatan juda ingichka bo‘lib, “raketa” yoki “ustun” shaklini beradi.

Shakli: piramidal, tik ustun ko‘rinishda, shoxlari yon tomonga deyarli chiqmaydi, tanaga yopishib o‘sadi.

Ignalari: mayda, qattiq, taroqsimon, igna yoki tangasimon shaklda, rangi ko‘kimtir-yashil, ba’zan kulrang-yashil tusda. Qishda rangini yo‘qotmaydi, faqat biroz to‘qroq tusga kiradi.

Po‘stlog‘i: yosh shoxlarda silliq, to‘q yashil-jigar rang, keyinroq yorilib, tolasimon qatlamlarga ajralib ketadi.

Mevasi (sharbatli shishachalari): mayda, dumaloq, ko‘kimtir-qora, usti mum qoplamali bo‘ladi. Odatda 2–3 yilda yetiladi, ichida 2–3 dona urug‘ bo‘ladi.

3. Biologik xususiyatlari

O‘sish tezligi: yiliga o‘rtacha 15–20 sm balandlik va 5–8 sm kenglik qo‘shadi. Juda tez emas, lekin muntazam o‘suvchi nav hisoblanadi.

Yashash davri: 100–200 yilgacha yashashi mumkin. To‘g‘ri parvarish qilinganda uzoq muddat dekorativligini yo‘qotmaydi.

Sovuqka chidamliligi: yuqori. –28…–34 °C gacha bo‘lgan sovuqlarga bardosh bera oladi. Shu sababli O‘zbekiston, Qozog‘iston, Rossiya, Ukraina kabi iqlim sharoitlarida keng ekiladi.

Qurg‘oqchilikka chidamliligi: boshqa ignabarglilarga qaraganda yaxshi, lekin yoshlik davrida muntazam sug‘orish talab etiladi.

Tuproqqa talabchanligi: deyarli barcha tuproqlarda o‘sadi, ammo eng yaxshi natijani bo‘sh, qumoq, unumdor, yaxshi drenajlangan tuproqda ko‘rsatadi. Zich, loyqa yoki doimiy nam tuproqlar unga yaramaydi.

4. Ekish va ko‘paytirish

Ekish vaqti: bahor (mart–aprel) yoki kuz (sentyabr–oktabr) eng yaxshi davr hisoblanadi.

Ko‘chat masofasi: baland bo‘lib o‘sadigan navlar orasida 0,8–1,2 metr masofa qoldiriladi. Agar tirik devor (hedge) sifatida ekilsa, 70–80 sm yetarli.

Ko‘paytirish usullari: urug‘ (kam qo‘llanadi, chunki sekin unadi), ko‘chat ko‘chirish, so‘g‘oncha (cherenok) orqali. Amaliyotda ko‘proq 2–3 yillik so‘g‘onchalardan foydalaniladi.

5. Parvarish qilish

Sug‘orish: yoshlik davrida (1–3 yil) har 7–10 kunda mo‘tadil sug‘oriladi. Kattalashgach, faqat uzoq qurg‘oqchilik paytida qo‘shimcha suv kerak.

O‘g‘itlash: bahorda mineral kompleks (azot-fosfor-kaliyli) o‘g‘itlar, kuzda esa fosfor va kaliy ustun bo‘lgan aralashmalar bilan oziqlantirish foydali.

Kesish va shakllantirish: odatda kerak emas, chunki u tabiiy ravishda ideal ustun shaklida o‘sadi. Faqat qurigan yoki singan shoxlar olib tashlanadi.

Mulchalash: ildiz atrofini igna, talaş yoki qora agrospan bilan yopish foydali, bu namlikni saqlaydi va begona o‘tlarni kamaytiradi.

6. Afzalliklari

Juda ixcham, tik ustun shakli.

Juda sovuqqa va qurg‘oqchilikka chidamli.

Devor bo‘ylab, yo‘lak yonida, hovli burchagida, xiyobon va parklarni bezashda universal.

Yil bo‘yi dekorativ, rangini qishda ham yo‘qotmaydi.

Shahar sharoitiga, gaz va changga bardoshli.

7. Kasallik va zararkunandalari

Mojjevelnik odatda kuchli immunitetga ega. Lekin ba’zida quyidagi muammolar kuzatilishi mumkin:

Rust (zang kasalligi): barglarida to‘q jigarrang dog‘lar paydo bo‘ladi. Davolash uchun fungitsidlar qo‘llanadi.

Qurib qolish: noto‘g‘ri sug‘orish, ildiz chirishi yoki zamburug‘ kasalliklari tufayli sodir bo‘lishi mumkin.

Zararkunandalar: igna shirasi, o‘rgimchak oqadisi. Maxsus insektitsidlar bilan davolanadi.

8. Qo‘llanilishi

Tirik devor (hedge): uzun devor bo‘ylab qator qilib ekilsa, chiroyli yashil devor hosil qiladi.

Alohida ekish: hovli yoki bog‘ning markaziy nuqtasiga yakka holda ekilsa, diqqatni tortadi.

Guruh kompozitsiyalar: boshqa ignabargli va bargli manzarali daraxt-buta turlari bilan uyg‘unlashtiriladi.

Arxitektura bezagi: ofis, bog‘ markazlari, majmualar va xiyobonlarda keng qo‘llanadi.

9. Bozor qiymati

170–200 sm balandlikdagi mojevelnik ko‘chatlari bozorda juda qadrlanadi, chunki ular darhol tayyor dekorativ effekt beradi.

O‘zbekiston bozorida bunday balandlikdagi ko‘chatlar o‘rtacha 400–800 ming so‘m oralig‘ida baholanadi (nav, parvarish darajasi va sotuvchi hududiga qarab farq qiladi).

---

✍️ Xulosa:

Sizdagi 170–200 sm balandlikdagi mojevelnik arxalari – bu landshaft bezaklarining eng nafis, eng chiroyli va eng talabgir navlaridan biridir. Ularning tik, ustunsimon ko‘rinishi hovlini zamonaviy, tartibli va hashamatli qilib ko‘rsatadi. To‘g‘ri parvarish qilinganda, ular 100 yildan ortiq yashab, yil bo‘yi doimiy yashil, ixcham va chiroyli ko‘rinishda qoladi.